همه چیز درباره افزایش سرمایه به روش صرف سهام

همه چیز در مورد افزایش سرمایه به روش صرف سهام

همانطور که می دانیم افزایش سرمایه یکی از روش‌های مهم و مناسب تامین مالی برای بنگاه‌های فعال در حوزه اقتصاد بخصوص شرکت های بورسی است. شرکت‌ها برای اینکه بتوانند فعالیت‌های خودشان را توسعه بدهند، طرح‌های توسعه جدیدی را اجرا و راه اندازی کنند یا مزیت رقابت خودشان را در بازار حفظ و افزایش دهند، اقدام به انجام افزایش سرمایه می‌کنند.

شرکت ها این تامین منابع مالی جدید را می‌توانند به شکل‌های مختلفی انجام دهند ؛ اگر بخواهیم یک دسته‌بندی از انواع روش‌های افزایش سرمایه داشته باشیم،

 چهار روش کلی برای افزایش سرمایه 

۱) افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته
۲) از محل آورده‌نقدی
۳) از محل مطالبات حال شده سهامداران
۴) از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

روش هایی هستند که در حال حاظر جزو مرسوم ترین روش های افزایش سرمایه هستند و برای سال های متمادی اجرا می شوند اما روش دیگر تامین مالی شرکت افزایش سرمایه به روش صرف سهام است که یک مدل از نوع افزایش سرمایه از محل آورده نقدی محسوب می شود؛ افزایش سرمایه از طریق صرف سهام روشی بسیار متداول، مرسوم و مهم در نظام تامین مالی دنیا می باشد و امری بسیار معقول و منطقی است که شرکت های فعال تراز اول سهامی هر کشور از آن استفاده می کنند.

این مطلب برای شما مفید خواهد بود: افزایش سرمایه چیست و چند نوع دارد؟+ویدئو معرفی افزایش سرمایه

اما بر خلاف سایر روش های افزایش سرمایه، اجرای این نوع از افزایش سرمایه در هر شرایطی موفقیت آمیز نخواهد بود و برای اجرای این روش باید دقت شود که در دوران رونق بازار اتفاق بیوفتد؛ زیرا قیمت هر سهم در بازار ثانویه، چشم انداز سهم و مقدار مشارکت در موفقیت آمیز بودن یا نبودن افزایش سرمایه به روش سلب حق تقدم تاثیر گذار خواهد بود. با افزایش سرمایه از صرف سهام در بازار های صعودی و پررونق، شرکت ها نیز می توانند از افزایش قیمت سهم خود سود کسب کنند.

این نوع افزایش سرمایه در دهه ۸۰ توسط برخی از شرکت ها اعم از: بانک پارسیان، بانک پاسارگاد، سرمایه گذاری میراث فرهنگی (سمگا)، سرمایه گذاری غدیر (وغدیر) اجرایی شد ولی به دلیل مشکلات موجود از جمله سختی قوانین اجرایی آن و عدم آشناییت شرکت ها در ایران چندان موفقیت آمیز نبوده است.

در سال ۹۹ به علت رونق بازار سرمایه و صعودی شدن شاخص کل دولت جمهوری اسلامی ایران برای بهره مند شدن شرکت های بورسی از این افزایش قیمت ها و استفاده از اقبال عمومی مردم به بازار سرمایه و به پیشنهاد کارشناسان در اوایل همین سال اقدام به ارائه لایحه ی «افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم» را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد.

مجلس شورای اسلامی نیز بعد از بررسی این لایحه در تاریخ ۲۵ شهریور ماه همان سال لایحه را تصویب نمود و برای اجرا به دولت ابلاغ کرد؛ بعد از آن شرکت های بورسی از جمله تامین سرمایه بانک ملت (تملت) اقدام به این نوع افزایش سرمایه کردند.

چرا قبل از سال ۹۹ افزایش سرمایه از طریق صرف سهام انجام نمی شد؟

همانطور که می دانید تا قبل از سال ۹۹ افزایش سرمایه ی شرکت‌ها در بورس ایران صرفا از دو طریق افزایش یا کاهش سرمایه و در چارچوب تشریفات قانون تجارت و با صرف زمان و هزینه بسیار میسر می شود و انجام آن هم صرفا توسط سهامداران عمده صورت می‌ گرفت.
در حالی‌که در دنیا، علاوه‌بر این دو روش، مدیران شرکت‌ها می توانند با استفاده از دو مکانیزم فروش مستقیم سهام به قیمت بازار به سهامداران جدید و بازخرید سهام خودشان از بازار و از سهامداران قبلی و در قالب سهام خزانه، سرمایه شرکت‌ را تنظیم کنند و در سطح نیازهای مالی شرکت خود نگه دارند.

بنابراین شرکت‌ها ضمن تامین سرمایه مورد نیاز خود به قیمت بازار و به صورت روزانه و بدون فشار مالی به سهامداران خود، منابع مالی لازم را تامین خواهند کرد. از طرف دیگر در مواقعی که شرکت‌ها با مازاد منابع مواجه می‌شوند یا قیمت سهام آنها در بازار بیش از حد کاهش می‌یابد، به‌نحوی‌که قیمت بازخرید سهام ایشان در بازار از هزینه سایر روش‌های تامین مالی ازجمله انتشار اوراق و استقراض از سیستم بانکی، کمتر می‌شود اقدام به بازخرید سهام خود در بازار می‌کنند.

متاسفانه هر دو مسیر فوق در قانون تجارت ایران بسته بود و علت اصلی این موضوع تا حدی به علت تقدم تصویب قانون تجارت نسبت به قانون تاسیس بورس اوراق بهادار و نبود مکانیزم‌های افشا و نظارت مورد نیاز در زمینه تغییرات سرمایه شرکت‌ها بوده است و یکی از علل اصلی طراحی و ارائه لایحه افزایش سرمایه از طریق صرف سهام توسط دولت به مجلس شورای اسلامی، رفع همین موانع و ایجاد مسیرهای جدید برای تامین سرمایه شرکت‌ها بود که خوشبختانه در مجلس تصویب و بصورت یک قانون درآمد.
حال با ما همراه باشید تا این ابزار مالی جدید بازار سرمایه را بطور کامل بشناسیم و با مزایای آن برای شرکت ها و سهامداران و در کل برای بازار بورس کشورمان آشنا شویم.

مفهوم صرف سهام (Premium) چیست؟

طبق ماده ۱۶۰ قانون تجارت، شرکت می‌تواند سهام جدید خود را برابر با مبلغ اسمی، بفروشد و یا اینکه علاوه بر مبلغ اسمی سهم، مبلغی را به‌عنوان اضافه ارزش از خریدار دریافت کند. شرکت سود حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته‌شده را می‌تواند به اندوخته‌های شرکت منتقل کرده یا به‌صورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم نماید، همچنین میتواند درازای آن سهام جدید(سهام جایزه) به سهام‌داران قبلی بدهد.

“صرف سهام، مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان فروش سهام عادی دریافت کرده است”

برای درک بهتر مفهوم صرف سهام در نظر بگیرید زمانی که شرکت اقدام به فروش سهمی به قیمت بالاتر از ارزش اسمی می کند؛ ارزش اسمی هر سهم را به حساب سرمایه خود منتقل می کند و مبلغ مازاد بر آن را در اختیار خواهد داشت که تحت عنوان صرف سهام شناخته میشود .

بطور مثال شرکت تامین سرمایه بانک ملت اقدام به افزایش سرمایه از آورده نقدی با صلب حق تقدم نموده و هر برگ سهام جدید را به قیمت ۸۰۰ تومان به فروش رساند. می دانیم که مبلغ اسمی هر سهم ۱۰۰تومان می باشد و این شرکت به ازای هر برگ سهم مبلغ ۷۰۰ تومان بیشتر دریافت کرده است (۷۰۰=۱۰۰-۸۰۰)؛ به این اختلاف دریافت شده صرف سهام یا پریمیوم گفته میشود و بر طبق قانون تجارت شرکت ۳ راه برای استفاده آن دارد:

۱.صرف سهام را به اندوخته شرکت منتقل ‌کند : در این صورت، صرف سهام در یک حساب جداگانه در بخش حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرد و به همه سهام‌داران اعم از سهام‌دار قبلی و جدید تعلق خواهد داشت.

۲.مبلغ مازاد صرف سهام را بصورت نقدی بین سهام‌داران قبلی تقسیم ‌کند : شرکت به سهام‌داران قبلی خودش سود نقدی می دهد که از محل صرف سهام است؛ در این حالت چیزی به‌جز قیمت اسمی سهام نصیب شرکت نمی‌شود.

۳.صرف سهام را به‌صورت سهام جدید به سهام‌داران قبلی بدهد : در این روش به میزان مبلغ صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمی منتشر و به سهام‌داران قبلی داده می‌شود.

نکته: در قانون افزایش سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم که در سال ۱۳۹۹ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد تقسیم صرف سهام به صورت نقداً بین سهامداران سابق شرکت ممنوع گردیده است، مگر به حکم قضایی و شرکت ها یا باید به ازای صرف سهام به سهامداران سابق خود سهام جدید بدهند و یا اینکه به حساب اندوخته خود منتقل نمایند که در این صورت تمام پولی که از خریداران دریافت شده است در داخل شرکت میماند و برای ایجاد ارزش افزوده استفاده می شود که برای شرکتها بسیار عالی و مناسب خواهد بود.

در دستورالعمل اجرایی این افزایش سرمایه سعی بر این شده که شرکتها ترغیب به افزایش سرمایه از طریق صرف سهام شوند و به سهامداران قبلی سهام جایزه تعلق بگیرد و معافیت های مالیاتی نیز بعنوان مشوق برای انجام این کار برای شرکت ها در نظر گرفته شده و شرکتی که صرف سهام خود را به حساب اندوخته منتقل می نماید مشمول مالیات نیم درصدی به صورت مقطوع می شود.

مراحل انجام افزایش سرمایه از طریق صرف سهام

افزایش سرمایه از طریق صرف سهام نیز مانند سایر روشها نیاز به طی کردن برخی مراحل دارد که در سایت کدال اعلام می گردد.

نکته  مهمی که در این افزایش سرمایه وجود دارد این است که باید قبل از شروع پذیره نویسی مشخص شود که چه تعداد سهم و هر سهم به چه قیمتی عرضه خواهد شد و مجموع مبلغ چه مقدار خواهد شد که با توجه به نظرات کارشناسی و تخصصی قیمت عرضه هر سهم در مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه یا هیئت مدیره پیشنهاد می گردد و مورد تصویب قرار میگیرد؛ بنابر این در افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی با سلب حق تقدم از سهامدارن فعلی، قیمت پذیره نویسی ثابت می باشد و این قیمت در مجمع توسط سهامداران شرکت تعیین می گردد.
در این مدل از پذیره نویسی دیگر نیازی به پرداخت ۱۰۰تومان ارزش اسمی برای هر سهم نیست و با شرکت در پذیره نویسی سهام خریداری می شود.

ذینفعان صرف سهام چه کسانی هستند؟

شرکت: شرکت‌ها می خواهند که با انتشار کم‌ترین سهام، بیشترین تأمین مالی را در بلندمدت و بدون سررسید برای انجام طرح های خودشان انجام دهند. در روش صرف سهام شرکت ها بدون افزایش ریسک، سودآوری و اعتبار شرکت را افزایش می‌دهند.

سهام‌داران عمده و اصلی: سهام‌داران اصلی شرکت که مدیریت آن را بر عهده دارند، مسلما می خواهند کنترل شرکت را بدون کاهش درصد سهام مدیریتی خودشان حفظ کنند پس به دنبال افزایش سرمایه ای هستند نیازی به آورده نقدی نباشد.

بازار سهام: سهامی که می‌خواهیم پذیره‌نویسی کنیم باید در بازار مورد اقبال باشد. به همین دلیل افزایش سرمایه به این روش، فرصتی است برای جذب سرمایه‌گذاران بیشتر و درنتیجه ورود نقدینگی به بازار.

سهام‌دار جزء: سهام‌داران جزء به دنبال آن هستند که سود بیشتری را بدست آورند و تعداد سهام شان هم کم نشود؛ افزایش سرمایه با صرف سهام، این هدف سهام‌داران را پوشش می‌دهد.

مزایای افزایش سرمایه به روش صرف سهام

با توجه به این‌که این در شیوه افزایش سرمایه از طریق صرف سهام منابع قابل‌توجهی وارد شرکت می شود، می توان منتظر رشد سودآوری و افزایش EPS شرکت بود؛ که این مسئله باعث افزایش قیمت سهم و کاهش ریسک آن در بازار می شود.اما مهم‌ترین مزیت صرف سهام، بکارگیری آن در ساختار مالی شرکت است.

شرکت‌هایی که نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرح‌های توسعه‌ای خود هستند، این نوع افزایش سرمایه برایشان بسیار مفید و کارساز خواهد بود؛ همچنین شرکت ها یک منبع مالی با ثبات و بدون سررسید خواهند داشت که شرکت دغدغه بازپرداخت آن را ندارد. درنتیجه ریسک عدم توان پرداخت بدهی از سوی شرکت کاهش می یابد و در پی آن اعتبار شرکت در بازار بیشتر می‌شود.

ین مطلب برای شما مفید خواهد بود: EPS چیست و چند نوع دارد؟ DPS چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟

در این نوع از افزایش مزایای دیگری نیز برای شرکت وجود دارد که از جمله آنها مدت زمان کوتاه تر برای تامین مالی شرکت می باشد و با توجه به وجود تورم در کشور و ارزش زمانی پول نکته مثبت و نقطه قوتی برای شرکت محسوب می شود. در افزایش سرمایه از آورده نقدی یک بازه ی زمانی حداقل ۶۰ روزه برای واریز مبلغ اسمی حق تقدم شرکت وجود دارد اما در افزایش سرمایه از طریق صرف سهام بازه ی مذکور برای انجام پذیره نویسی حداکثر ۶۰ روز می باشد.

شرکت ها در آگهی خود در سایت کدال اعلام میدارند که بازه ی زمانی برای فروش اوراق جدید از چه تاریخی شروع می شود و تا چه تاریخی ادامه پیدا می کند که در صورت اتمام اوراق این تاریخ زودتر به اتمام می رسد.

از طرفی دیگر شرکت ها برای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی باید مبلغی را به عنوان مبلغ تعهد پذیره نویسی تضمین کنند که در صورت عدم تامین مالی اختلاف مبلغ به شرکت واریز گردد و افزایش سرمایه بطور کامل انجام شود. در روش افزایش سرمایه به طریق صرف سهام مبلغ تعهد پذیره نویسی کاهش پیدا می کند و از این طریق هزینه انجام افزایش سرمایه برای شرکت کاهش پیدا می کند.

و مزیت با اهمیت دیگری که این نوع افزایش سرمایه برای شرکت ها دارد معافیت مالیاتی می باشد و در صورت انجام افزایش سرمایه و ثبت آن نهایتا الی ۴ ماه بعد از سال مالی تا حداکثر ۲۰ درصد از مبلغ افزایش سرمایه از سود سال مالی قبل، مشمول مالیات با نرخ صفر خواهد شد.

معایب افزایش سرمایه از طریق صرف سهام

عیبی که میتوان برای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی با سلب حق تقدم به حساب آورد کاهش درصد مالکیت سهامداران سابق در شرکت به علت انتشار سهام جدید و فروختن آن به سهامداران جدید است. در این صورت ممکن است با انجام این نوع افزایش سرمایه کنترل شرکت از دست صاحبان قبلی آن خارج شود و این موضوع می تواند امکان انجام این افزایش سرمایه را در شرکت به حداقل و نزدیک به صفر برساند.
هر چند که در این افزایش سرمایه نیز مانند سایر روش ها با اضافه شدن سهام جایزه حاصل از صرف سهام به سهامداران سابق ثروت سهامداران در قبل و بعد از افزایش سرمایه ثابت باقی می ماند.

نمونه ای موفق از انجام افزایش سرمایه از طریق صرف سهام

شرکت تامین سرمایه بانک ملت در سال ۹۹ تصمیم گرفت که از طریق افزایش سرمایه از محل آورده نقدی با سلب حق تقدم از سهامداران فعلی خود، افزایش دهد.
سرمایه شرکت قبل از افزایش سرمایه : ۷۰۰ میلیارد تومان
مبلغ افزایش سرمایه شرکت : ۴۰۰ میلیارد تومان
تعداد سهام شرکت قبل از افزایش سرمایه : ۷ میلیارد برگ سهم

سرمایه شرکت بعد از افزایش سرمایه :۱۱۰۰میلیارد تومان
تعداد سهام شرکت بعد از افزایش سرمایه :۱۱میلیارد برگ سهم
در مجمع افزایش سرمایه تعیین گردیده که تعداد سهام قابل عرضه برای عمومی ۵۰۰ میلیون سهم باشد و قیمت هر سهم در عرضه عمومی نیز ۸۰۰ تومان در نظر گرفته شد؛ در نتیجه میزان پول وارد شده به شرکت در پذیره نویسی ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است.

۳۵۰ میلیارد تومان مجموع صرف سهام شرکت بود که تصمیم بر آن شد به عنوان سهام جایزه بین سهام داران قبلی توزیع شود.
تعداد سهام عرضه شده × مبلغ صرف سهام = مجموع مبلغ صرف سهام

بنابراین از ۴ میلیارد برگ سهم جدید ۳٫۵ میلیارد برگ به سهامداران سابق شرکت داده می شود و ۵۰۰ میلیون برگه به سهامداران جدید تخصیص داده می شود.
به علت فروش سهام جدید توسط شرکت و ورود سهامداران جدید درصد مالکیت سهامداران سابق شرکت در افزایش سرمایه از طریق سلب حق تقدم تغییر پیدا می کند که با روش زیر می توان آن را برای شرکت محاسبه کرد :

در افزایش سرمایه تملت درصد مالکیت سهامداران سابق در شرکت ۴٫۵% کاهش پیدا کرد.

خلاصه مطالب گفته شده:

افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم، می تواند نقدینگی بیشتری را وارد بازار بورس کند و نیز سهامداران جدیدی را وارد بازار سهام کند؛ همچنین شرکت ها از این طریق می توانند سرمایه خودشان را برای جبران تورم موجود در کالا ها و مواد اولیه خود افزایش دهند؛ بنابراین این روش می تواند در گردش بیشتر موتور صنایع نقش یاری‌رسان داشته باشد و با اجرایی شدن آن ارزش بازار سرمایه بیشتر خواهد شد و شرکت ها می‌توانند با استفاده از آن در رونق تولید خود از آن استفاده کنند.
پس این روش را به طور عمده در تامین مالی موثر است و همانطور که اشاره شد با توجه به تورم موجود در مواد اولیه که نسبت به سال های گذشته تقریبا سه برابر شده است و تمام بنگاه ها را در تولید با مشکل تامین مالی مواجه کرده است؛ با اجرایی شدن این طرح می توان انتظار داشت سرمایه جدید به شرکت ها تزریق شود و کمبودها را جبران کند. در چنین شرایطی شرکت ها با ظرفیت بالاتری فعالیت خواهند کرد و نسبت‌های سودآوری خود را متعادل خواهند کرد و می توان انتظار داشت سودآوری شرکت‌ها افزایش یابد و شاهد آن باشیم که سرمایه گذاران از این محل منتفع شوند؛ بنابراین نه تنها اجرای این روش کمک به شرکت‌ها و تولیدکننده ها می باشد، بلکه می تواند بر شاخص های کلان اقتصادی نیز تاثیرگذار باشد و سهامداران را نیز به سود های قابل توجهی برساند.